Mijn zuster stuurde me een paar foto´s van het graf van onze ouders. Het was nogal een rommeltje geworden, de laatste tijd. Overwoekerd door een struik waren de namen niet meer te lezen. Ze had alles schoongemaakt en nieuwe beplanting aangebracht. Dank, lieve zus, schreef ik haar, en bedacht me dat ik het graf al lang niet meer had bezocht. Hoe lang duren onze grafrechten?
Begrafenis slachtoffers vliegramp Boerangrang, 1947
Door Bert Immerzeel
Woensdagmorgen 12 maart 1947 steeg de Dakota VHREZ op van vliegveld Kemajoran in Batavia, onderweg naar Bandoeng. Het was een korte vlucht, nog geen 150 kilometer, en het toestel werd dan ook een half uur later verwacht te arriveren. Toen de verkeerstoren geen landingsverzoek ontving, ontstond een lichte paniek. Het weer en dus het zicht was slecht, misschien had het toestel ergens een noodlanding moeten maken? Zoekvliegtuigen werden de lucht ingestuurd om meer te weten te komen.
Pas op 5 april werden de resten van het toestel ontdekt. Een nieuwe luchtverkenning leidde tot de waarneming van een witte vlek vlak onder de top van de berg Boerangrang, ten noordwesten van Bandoeng. De volgende dag kon de lokatie precies worden vastgesteld door grondtroepen. ‘Juist binnen republikeins gebied’, schreef de Volkskrant fijntjes.
Zwart geblakerde binten, kromgetrokken stalen buizen, verspreid liggende machine-onderdelen en een nagenoeg volkomen intact gebleven staartstuk was alles, wat er van de VHREZ was overgebleven. De slachtoffers, twee bemanningsleden en 24 passagiers, lagen her en der verspreid over het terrein. De legerleiding besliste dat er geen mogelijkheid was voor transport van de lichamen, zij zouden ter plekke worden begraven. Op een soort plateautje werd een kuil gegraven. Na het dichten daarvan werd een houten kruis geplaatst en een deel van het staartstuk van de VHREZ met daarop alle namen. Zesentwintig burgers vonden zo hun (voorlopig) laatste rustplaats, ver weg van de familieleden, ver weg van de bewoonde wereld, vrienden en kennissen.
Eén van hen, de 26-jarige sergeant-vlieger André Heys, miste zo de gelegenheid zijn dochter te leren kennen. Zij werd geboren een week na de fatale vlucht. Omdat nog geen officiëel overlijdensbericht was afgegeven, leek het de weduwe beter de geboorte nog aan te kondigen onder beide oudernamen.
In 1949 werd besloten het graf te ruimen en de lichamen opnieuw ter aarde te bestellen op een meer gepaste, lees: makkelijker te bereiken, lokatie. Een nieuw massagraf werd daartoe ingericht op het grafveld Tjililitan in Batavia. Voor mevrouw Heys was dit geen oplossing, zij was inmiddels met haar dochter naar Nederland verhuisd.
Weer later, in 1968, werd ‘Tjililitan’ geruimd, en overgebracht naar grafveld Menteng Pulo. De Oorlogsgravenstichting informeerde zo goed en zo kwaad als het ging alle betrokkenen. Door oprichting van een steunfonds werden reizen georganiseerd voor nabestaanden vanuit Nederland naar Indonesië. Ongeveer 400 personen konden zo het graf van hun dierbaren bezoeken. Mevrouw Heys reageerde echter te laat en miste de gelegenheid. Bij gebrek aan verdere correspondentie moeten we aannemen dat zij, noch haar dochter, Menteng Pulo hebben bezocht.
Uit het dossier van André Heys, en dat van de andere 25 slachtoffers van deze ramp, weten we dat het contact met het OGS minimaal is geweest. Een enkeling vroeg om plaatsing van bloemen, of een afbeelding van het graf. De meesten hebben niet gereageerd op informatieverzoeken.
Hoe lang duren grafrechten eigenlijk, vroeg ik me af. Natuurlijk zo lang als je betaalt, maar dat geldt voor reguliere graven. Maar wat als de staat de verantwoordelijkheid heeft genomen om graven te beheren. Kent dát beheer dan géén eind? Mogen we wel verwachten dat Menteng Pulo over 50 jaar nog bestaat?