De Nederlandse staat moet schoon schip maken met oorlogsmisdaden die in Indonesië zijn gepleegd.
Door Jeffry Pondaag en Tineke Bennema
Voor de derde keer op rij heeft de Nederlandse rechtbank Indonesische nabestaanden van door Nederlandse soldaten geëxecuteerden tijdens de zogeheten Politionele Acties tussen 1946 en 1949 in het gelijk gesteld. Nadat weduwen uit Rawagede en uit Zuid-Sulawesi genoegdoening hadden geëist en schadevergoeding kregen toegewezen, hebben nu ook de kinderen van Indonesische vaders, die soms voor hun ogen werden vermoord, volgens de rechtbank recht op compensatie vanwege het leed dat hen is aangedaan.
Nabestaanden van slachtoffers
Het is een belangrijk vonnis, niet alleen omdat de groep van nabestaanden die recht heeft op een schadevergoeding is uitgebreid, maar vooral om de symbolische betekenis ervan. De rechter stelt onmiskenbaar vast allereerst dat ons land verantwoordelijk moet worden gehouden voor oorlogsmisdaden gepleegd tijdens een door Nederland geïnitieerde koloniale oorlog.
In de tweede plaats laat het vonnis zien dat de afhandeling door ons land van deze daden, op zijn zachtst gezegd onzorgvuldig is gebeurd. Het onderzoek naar de oorlogsmisdaden, die eufemistisch ‘Excessen’ kwamen te heten, werd sinds 1971 doodgezwegen. Heel gemakkelijk vond het Nederlandse parlement dat de daden verjaard waren en de daders zouden daarom nooit kunnen worden vervolgd.
Geen oog
Het leek allemaal te werken. Totdat bovengenoemde rechtszaken werden gewonnen. En totdat sommige van de daders, de veteranen, aan het einde van hun leven gekomen, last van hun geweten kregen, en keer op keer in de media hun schulden bekenden. Standrechtelijke executies, martelingen, verkrachtingen, het platbranden van dorpen, bombardementen op burgers. Sinds enkele jaren kunnen we het allemaal in de krant lezen. De politiek zweeg hardnekkiger dan tevoren. In de gesprekken met politici, waarin het Comité Nederlandse Ereschulden erkenning vroeg van het Nederlandse aandeel in die wandaden, merkten we dat politici niet willen handelen. Ze verschuilen zich achter het gros van de veteranen: de meerderheid wil nog steeds niets weten van fouten. Maar zij hebben geen oog voor de Indonesische slachtoffers en voor rechtvaardigheid. De meeste politieke partijen hebben geen zin zich te branden aan dit dossier.
De rechter drukt Nederland nu voor de derde keer met de neus op de feiten: in Rawagede, op Zuid-Sulawesi, hebben grove schendingen van mensenrechten plaatsgevonden waarvoor Nederland verantwoordelijk is. Maar Nederland ontloopt bewust de verantwoordelijkheid en verdoezelt de feiten. Het is tekenend dat de rechter een onafhankelijke deskundige naar Indonesië stuurt die de verdediging van de Nederlandse staat in dit proces van de kinderen van Zuid-Sulawesi gaat onderzoeken. Er is blijkbaar genoeg reden om te twijfelen aan de ingebrachte ‘feiten’.
In de drie rechtszaken wordt het steeds pijnlijker om te zien hoe de staat zich in allerlei bochten wringt om onder die verantwoordelijkheid uit te komen. Op 1 april moet de staat antwoorden op de dagvaarding over twee nieuwe schokkende zaken van marteling en groepsverkrachting. De getuigen zijn stokoud, maar de staat heeft niet gereageerd op verzoeken van snelle behandelingen. Ook hierin toont Nederland zich laf en kleinzielig.
Schadevergoedingen
Wat als er ineens veel meer schadevergoedingen worden geëist? Maar door weg te blijven kijken, loopt ons land het risico voortdurend door de rechtbank te worden veroordeeld. Deze ontwikkeling kan ook gevolgen hebben voor de reputatie van Nederland internationaal: ons land maakt zich overal sterk voor het handhaven van internationaal recht en de garantie van mensenrechten. Behalve waar het zichzelf betreft. Dat tast de Nederlandse geloofwaardigheid aan.
Toen er eind vorig jaar onthullingen kwamen over Amerikaanse mensenrechtenschendingen in Irak (stelselmatige martelingen), was het president Obama die door het stof ging en bezwoer dat dit nooit meer mocht gebeuren. Nederland is nooit zover gekomen betreft de eigen oorlog en het beleid. Onze Excessennota verdween en de verjaringstermijn dekte vervolging volledig af. De doofpot is compleet. Het Comité Nederlandse Ereschulden heeft op basis van die Excessennota de getuigen van die oorlogsmisdaden gevonden en zal in de zomer nieuwe zaken gaan onderzoeken.
Wij vinden dat die hele Excessennota uit de doofpot en voor het voetlicht moet. Het alternatief is dat de Nederlandse staat bij elke nieuwe zaak veroordeeld wordt, achter de feiten aan blijft lopen en internationaal een slechte naam krijgt.
x
Dit artikel verscheen eerder in De Volkskrant, 13 maart 2015
Gearchiveerd onder:9. Java Post
