Alhoewel in de periode 1946-1950 duizenden Nederlandse militairen foto´s maakten in Indonesië, kennen we slechts weinige van de oorlog zélf en van de gevolgen daarvan. Java Post-lezer Henk den Toom ontdekte echter enkele beelden die deze oorlog dichterbij brengen.
1. Nederlandse soldaat met gedode Indonesiër. Foto collectie Den Toom.
Door Bert Immerzeel
Het is een schokkende foto: een Nederlandse militair, leunend op zijn geweer, laat zich fotograferen naast het lijk van een jonge Indonesiër. Alsof het een soort trofee is, tilt hij het opgezwollen hoofd van de jongen in de richting van de camera. Zijn gezichtsuitdrukking lijkt een mengeling in te houden van trots en angst. ‘Kijk eens, we hebben er weer een!’
Oorspronkelijk beeld eerste foto. Afmetingen 8,5 x 5,8 cm. Foto collectie Den Toom.
Waarschijnlijk is de militair niet degene die de jongen heeft gedood. Alhoewel we niet weten waar en wanneer een en ander heeft plaatsgevonden, laat de foto details zien die er op wijzen dat het een ‘toevallige vondst’ betreft. De militair is duidelijk niet in gevechtstenue en dus off guard: geen helm, geen shirt. Het slachtoffer ligt in de berm van een weg waar het verkeer weer op gang is gekomen. Het gezicht van de Indonesiër ziet eruit alsof het al een paar dagen in ontbinding verkeert.
De foto maakt deel uit van een ‘serie’ van vijf, en werd vorige week los aangetroffen in een album met foto’s van een geheel andere orde, op een markt in Bandung. De koper van deze collectie, Henk den Toom uit Lembang, had meteen door hoe bijzonder zijn vondst was: ‘Het zijn, vind ik zelf, wel heel erg confronterende foto’s, vooral die eerste foto…..’
De andere foto´s tonen nog meer gedode Indonesiërs. Uit de enscenering kunnen we opmaken dat ze bij elkaar horen. Het betreft alle gedode Indonesiërs die in de berm of in de greppel van een weg liggen, mogelijk zes in totaal. Is de tweede foto die van een jonge vrouw, of lijkt dit slechts zo? De derde foto toont enkele militairen en een burger die met zijn handen in zijn zakken toekijkt hoe een militair even het hoofddeksel van één van de gedoden oplicht.
Was hier sprake van extreem geweld? Van oorlogsmisdaden? We weten het niet zonder de bijzonderheden te kennen. Wat we misschien wél mogen oordelen is dat hier meerdere mensen het leven lieten in een conflict dat er niet had behoeven te zijn.
2. Gedode Indonesiër. Foto collectie Den Toom.
3. Twee gedode Indonesiërs en Nederlandse militairen. Foto collectie den Toom.
4. Drie gedode Indonesiërs. Foto collectie Den Toom.
5. Gedode Indonesiër. Foto collectie Den Toom.
Naschrift
Na publicatie van bovenstaand artikel stuurde Henk den Toom ons nog een zesde foto uit dezelfde serie:
6. Gedode Indonesiër. Foto collectie Den Toom.