Weinig gebouwen uit de koloniale periode van Indonesië zullen zó bekend zijn als het Savoy Homann Hotel in Bandung, gebouwd in 1938. Een stijl-icoon, want een schoolvoorbeeld van de nieuwe zakelijkheid, of het ‘nieuwe bouwen’ zoals zich in meerdere steden in het vooroorlogse Indië voltrok. Slechts weinigen weten echter dat het ‘Homann Hotel’ een veel langere geschiedenis kent, die teruggaat tot het eind van de 19e eeuw.
Het Homann Hotel, ca. 1895.
Door Bert Immerzeel
Uit de website van het hotel blijkt dat het huidige management het zélf ook niet goed weet: ‘De precieze datum waarop het Savoy Homann Hotel voor het eerst werd gebouwd, is onbekend, maar op basis van sommige gegevens werd Savoy Homann gebouwd vóór 1888 en was het eigendom van de heer A. Homann, een Duitse immigrant die rond 1870 in Tatar Priangan arrriveerde.’[i]
Hier valt méér over te zeggen. Wat we zeker weten is dat August Heinrich Homann al eerder in Nederlands-Indië woonde. In 1865 bood hij in het Semarangs blad De Locomotief een rijtuig aan en twee draagstoelen. Een decennium later moet hij al – met welk kapitaal? – eigenaar zijn geworden van het badhotel Sindanglaja, en in 1880 van Hotel Bodjong in Semarang.
Hier lopen twee verhalen in elkaar over. In de jaren ’60 had zich in Bandoeng gevestigd de weduwe Jacoba van Gent-van Hogezand, een ondernemende vrouw die in de aanwijzing van Bandoeng, in 1862, tot hoofdplaats van de Preanger Regentschappen, een uitdaging zag om in de buurt van Katja Katja Wetan een pension te beginnen. Mogelijk door hun beider interesses hebben August Homann en de weduwe Jacoba van Hogezand elkaar leren kennen. Zeker is, dat zij in 1874 in Semarang zijn gehuwd.[ii]
Het was, in ieder geval vanuit zakelijk oogpunt, een succesvol huwelijk. De echtelieden zochten nu naar een beter perceel in het centrum van Bandoeng om daar samen een nieuw hotel te beginnen. Uit alles bleek dat deze stad het meeste groei-potentieel had, niet in het minst geholpen door de opening van het treinvlak Tjiandjoer-Bandoeng, en men voor het eerst per trein van Batavia naar Bandoeng kon reizen.
Homann Hotel, 1884
Een nieuw hotel
In 1884 verschenen de eerste advertenties in het Bataviaasch Nieuwsblad: ‘Hotel Homann te Bandoeng. Het nieuwe hotel, nabij het Residentiekantoor, geheel nieuw gebouwd en ingericht, voorzien van ruime luchtige kamers, wordt beleefdelijk aanbevolen.’[iii] De markt, dat was duidelijk, lag in Batavia. De inwoners van deze laatste stad moesten worden overgehaald naar Bandoeng te reizen, om daar hun intrek te nemen in het nieuwe hotel. De volgende jaren verschenen in het Nieuwsblad dan ook met enige regelmaat artikelen van ‘onze Bandoengse correspondent’ met een hoog advertorial-gehalte:
‘Voor toeristen kan ik ten zeerste het hotel der plaats, genaamd Hotel Homann, aanbevelen; hoewel niet luxerieus ingericht, is de tafel er uitstekend, de bediening goed, de behandeling voorkomend en is de eigenaar en zjjne vrouw de verpersoonlijkte welwillendheid en zorgzaamheid. Ook dat is zeer veel waard.’[iv]
Het eerste hotel Homann
En: ‘Ik kan ook in dit schrijven niet nalaten, om de familie Homann mijn dank te betuigen voor de herhaaldelijk ondervonden bereidwilligheid en hulpvaardigheid als tijdelijk bewoner van haar logement. De goede tafel met haar variabel menu wordt te zeer geroemd dan dat ik hierover zou uitweiden. Wat dit aanbelangt, maakt het hotel Homann op vele in Indië bestaande logementen een gunstige uitzondering. De berichten over dit hotel luiden trouwens eenparig gunstig en strekken den eigenaar,die moeite noch kosten ontziet om ’t den logé’s zo aangenaam mogelijk te maken, tot welverdiende recommandatie. Ik geloof dan ook, dat velen zich bij mij zullen aansluiten met den wens, dat het het hotel Homann steeds wel moge gaan en dat het een lang bestaan moge hebben.’[v]
Preanger Hotel
Het ging het hotel weliswaar voor de wind, van zelf ging het zeker niet. Enkele jaren na de opening vonden alweer de eerste verbouwingen plaats, mogelijk gedwongen door de concurrentie van het nabijgelegen en eveneens in 1884 geopende Preanger Hotel. De spoeling was dun in het begin, en dus was het echtpaar Homann er alles aan gelegen zo veel mogelijk gasten binnen te krijgen. De kamers moesten nóg ruimer en nóg luchtiger, het menu nóg uitgebreider en de service nóg beter.
In 1889, en dus slechts vijf jaar na de eerste opening, werd het hotel heropend met de volgende aankondiging: ‘Groot-Hotel Homann. Bandoeng. Dit nieuwe hotel, dat zich door fraaie inrichting (mede geheel nieuwe) uitnemende tafel en volkomen naar den eisch vervaardigde dubbele badkamers bizonder aanbeveelt, wordt 20 juni a.s. geopend.’[vi]
En nog steeds die ietwat ronkende teksten in het Bataviaasch Nieuwsblad:
‘Op het voorerf stroomt de binnentredenden vreemdeling een duizendbloemengeur tegemoet uit de velerlei bloeiende rozen, die in een sierlijke bocht in nette tonnen smaakvol zijn gerangschikt. Eenmaal onder dak, weet hij niet, waarop zijn ogen te vestigen óf het geheel nieuw en keurig ameublement óf op de luchtige en comfortabele inrichting van het gebouw. Wij feliciteren Bandoeng met het bezit van zulk een hotel eersten rang, dat zeer zeker niet minder bijdraagt tot verfraaiing van de stad en wensen den ondernemende eigenaar veel succes toe. Zijn eenmaal gevestigde naam en zijn bekende bereidwillige hulpvaardigheid staan hem trouwens daartoe borg. Gelukkiger terreinkeus had de heer Homann niet kunnen gedaan hebben: Logés, die te maken hebben met het residentie-kantoor, dat ten oosten aan het hotel grenst, hebben niet meer dan een dertigtal schreden af te leggen; verstokte sociëteitsbezoekers hebben hun onderdanen slechts twee minuutjes in beweging te zetten om op hun geliefd plekje te wezen; toneelliefhebbers bevinden zich in het schuin over staande gebouw van Braga eer zij het weten. Inderdaad gemakkelijker kan het al niet. Ik ben dan ook overtuigd, dat zij die een eerste bezoek hebben gebracht aan het hotel Homann, onwillekeurig een tweede of derde bezoek daaraan zullen vastknopen.’[vii]
En ja, die locatie wás en ís natuurlijk fantastisch. Ook het huidige Homann krijgt op de beoordelings-sites de hoogste cijfers voor de strategische ligging. Vanaf hier is bijna alles binnen handbereik.
De locatie van Homann, op kaart uit 1921
Bandoeng groeide snel in deze jaren. Had Bandoeng aan het eind van de 19 eeuw nog geen 50 duizend inwoners, waarvan 2 duizend Europeanen, in 1920 was dit al uitgegroeid tot ca. 100, respectievelijk 10 duizend.[viii]
In 1896, twaalf jaar na de eerste opening, meldde de Java Bode het overlijden, ‘in den ouderdom van 68 jaar, van de geliefde echtgenoot, vader en stiefvader August Heinrich Homann.’ Het bericht was ondertekend door zijn weduwe Jacoba Homann-van Hogezand, hun enige eigen dochter Louise, en twee zonen uit het eerdere huwelijk van Jacoba.[ix]
Mevrouw Homann, zelf 58 jaar op dat moment, achtte zich niet meer in staat het hotel geheel alleen te runnen en kwam tot een strategische beslissing. Het bedrijf werd ondergebracht in een naamloze vennootschap, de N.V. Hotel Homann. Moeder en dochter brachten voor 7/8, resp. 1/8 het hotel in voor 140 aandelen van f 250 en verkochten de inboedel voor f 40.000, waarvoor een hypotheek op het gebouw werd gevestigd. Verder hadden aandelen de heren A. H. Loheyde 5, S.J.W. van Buuren 12, C.J. van Haastert 1, J. R. de Vries 1 en H. Simon 1. Commissarissen werden de heren van Buuren en van Haastert. Zelf bleef mevrouw Homann in haar functie als directie-secretaris een belangrijke rol houden.[x]
Homann Hotel, na 1910
Homann Hotel, ca. 1925
Nieuwe uitbreiding
Het eerste decennium van de 20e eeuw verliep alles naar wens. De gasten bleven komen en er werd ieder boekjaar keurig dividend uitbetaald aan de aandeelhouders. Nadat zij zich ervan had vergewist dat de zaken draaiden, vestigde mevrouw Homann zich in Lembang, waar zij een villa had gekocht. Haar verblijf te Lembang had als gevolg, dat hier in 1912 het Hotel ‘Montagne’ tot stand kwam, in eigendom van haar zoon, de heer C.N.J. van Gent.[xi] Hotel Homann zelf was al weer snel aan uitbreiding toe.
In 1908 schreef de Locomotief: ‘Hotel Homann wordt geheel gemoderniseerd, de linkse en rechtse reeks kamers zijn vernieuwd, terwijl er een bovenverdieping is opgezet, die er wat aardig uitziet. En nu zal ook spoedig het midden-hoofdgebouw tegen den grond gehaald worden om geheel nieuw, met een ruime, modern-ingerichte eetzaal te herrijzen. Dan zal het hotel, met zijn vijftig kamers, voor de beste hotels te Batavia niet onderdoen!’[xii]
En de Preanger Bode, in juli 1909:
‘Zaterdagavond is de nieuwe eetzaal van het hotel Homann met een feestmaal ingewijd. De oude mevrouw Homann was voor deze gelegenheid overgekomen en zowaar zag zij er niet tegenop een dronk in te stellen op den voorspoed der N. V. Hotel Homann. (…) De zaal ziet er keurig uit. Ze is ruim en hoog en heeft uitmuntend bovenlicht, waardoor de zaal op den dag tot in alle hoeken beschenen wordt, ’s Avonds wordt door een groot aantal lampen, waaronder fraaie kronen, in de verlichting voorzien. De aangename lichtblauwe kleur, waarin de wanden en het plafond gehouden zijn, de hoge djati-houten lambrisering en de marmeren vloer doen de maaltijden er zoveel te beter om smaken. Nu nog het voorgebouw en dan heeft Bandoeng ook zijn modern hotel.’[xiii]
Het hoofdgebouw kwam gereed begin 1910. Een garage voor vier auto’s werd bijgebouwd. In de loop van 1911 kwamen verder gereed een nieuwe keuken en goedang. Wat die keuken betreft: die was een belangrijke asset van het hotel. De rijsttafel van Homann was een begrip, tot ver buiten Bandoeng.
De rijsttafel in Homann Hotel
Op 26 maart 1917 berichtte de Preanger Bode van het overlijden van mevrouw Homann. Zij was meermalen eerder naar Europa gereisd, dít keer werd de reis haar noodlottig. Op de terugreis, aan boord van s.s. Wilis, kwam zij te overlijden: ‘Helaas, de reis, die zij in het begin van het vorige jaar ondernam, ondanks veler waarschuwingen in verband met de benarde tijdsomstandigheden (de Eerste Wereldoorlog! – JP) en met haar hoge ouderdom zelve, blijkt nu haar laatste reis te zijn; zoals gezegd, overleed zij aan boord van de Wilis, terwijl nadere bijzonderheden over haar dood nog niet zijn ontvangen. Mevrouw Homann is zeker een der oudste en geachtste ingezetenen van Bandoeng geweest. Zij laat bij velen, die haar van nabij hebben gekend, ongetwijfeld nog vele aangename herinneringen achter. Met mevrouw Homann is een stukje geschiedenis van Bandoeng meegegaan. Haar as ruste in vrede!’[xiv]
Deze laatste wens geeft te denken. Is er überhaupt wel sprake geweest van een begrafenis? De Indische pers maakte daarvan geen melding. Mogelijk werd het lichaam van Jacoba prijsgegeven aan de golven.
Enkele jaren later worden de jaarverslagen van de vennootschap aangekondigd onder de naam ‘N.V. Grand Hotel Homann’. Vanaf 1926 wordt het hotel geleid door directeur F.J.A. van Es. De roaring twenties lieten hun sporen achter in het streven naar groot-groter-grootst. Het dividend stegen naar 15 procent op jaarbasis.
Crisistijd
Tot….de jaren dertig zich aandienden met een niet eerder meegemaakte economische crisis. Een enorme prijsdaling in de voornaamste exportsectoren (suiker, rubber, thee, koffie) legde de economie lam; de invoerhandel had al evenzeer te lijden door de verminderde koopkracht van de bevolking. Kleinhandel en middenstand bloedden. Het logisch gevolg was dat de hotelsector, sterk afhankelijk van toerisme, handel en binnenlands bestuur, eveneens te lijden had. De N.V. Homann vond meerdere jaren géén ruimte voor dividend.
Wat verder meespeelt was de typische ‘verblijfsfunctie’ van de hotels. Indië, en dan met name de Europese gemeenschap, werd gekenmerkt door een enorme mobiliteit. Zowel ambtenaren als privé-personen verhuisden om de paar jaar om elders weer opnieuw aan de slag te gaan. Velen verkozen dan een tijdelijk verblijf in een hotel, alvorens een nieuwe woning te betrekken. Dit laatste gold natuurlijk evenzeer degenen die zich voor het eerst in Indië vestigden. Deze ‘verblijfsmarkt’ van gasten van langere duur stond nu onder druk omdat veel particulieren, gedwongen door de economische crisis, op zoek gingen naar een bijverdienste en een kamer in eigen woning verhuurden. Dit systeem van zogenaamde ‘paying guests’ (een soort Airbnb dus eigenlijk – JP) was de Algemeenen Bond van Hotelhouders een doorn in het oog, en men pleitte voor overheidssteun. Het gouvernement achtte dit ongewenst, en verwees naar de lokale overheden.[xv]
Om de tering naar de nering te zetten, werden de hotels steeds meer gebruikt voor (semi-)openbare bijeenkomsten: zaalverhuur, exposities, ‘diners dansant’ en ‘concours d’élégance’. ‘Homann’ had als specialiteit zijn radioconcerten. Maandelijkse muziekuitvoeringen door een eigen trio, al in zwang vanaf het midden van de Jaren ’20, werden steeds grootser en steeds bekender. Eind 1933 had het hotel zelfs twéé orkesten in dienst: een Balalaika-orkest en het zogenaamde Blitz-ensemble. Crisis of géén crisis, gedanst moest er worden!
Dansavond in Homann
Dansavond in Homann
Villa Isola
Niet iedereen werd zó getroffen door de crisis dat geen ruimte was voor luxe. In 1935 wist de directie van Homann de hand te leggen op de woning van de zojuist verongelukte krantenmagnaat Berretty, Villa Isola. In december van dat jaar werd Villa Isola met 15 kamers geopend als luxe dependence van Homann. De Koerier van 12 december van dat jaar:
‘Onder zeer grote belangstelling vond gisteravond de feestelijke opening plaats van de Villa Isola aan de Lembangweg, die, zoals bekend, vanaf heden geëxploiteerd zal worden als luxe-dependance van het Grand Hotel Homann annex besloten club. In de fraaie hall, versierd met een schat van bloemstukken, ontvingen de heren van Es en Vleugels, resp. Directeur en Manager van het Grand Hotel Homann, hun gasten, waarvan de meesten allereerst eens een kijkje namen op de bovenverdiepingen, waar zich de eigenlijke logeervertrekken bevinden. Het is een grote verdienste van de leiding van “Isola”, dat men, ondanks de nodige kleine wijzigingen en uitbreidingen, het karakter van dit fraaie gebouw in haar geheel wist te bewaren: alles werd aangepast aan het reeds bestaande, en zo is een geheel verkregen, dat voor het Indische hotelwezen werkelijk unique is te noemen: een maximum aan luxe en comfort, zoals men die in de grootste hotels van Europa niet zal vinden. Salons, bar, biljartzaal enz. werden geheel in tact gelaten. In de hall bracht het versterkt Holands orkest onder leiding van Phil de Boers een uitstekend Jazz symphonie concert ten gehore, dat er de gezellige stemming danig inhield.’[xvi]
Isola werd in ieder geval tot 1940, en mogelijk tot de Japanse bezetting in 1942, als luxe-dependence aangehouden.
Villa Isola als dependance
Savoy Homann
Stilstand is achteruitgang, moet de directie gedacht hebben, temeer omdat het nabijgelegen en concurrende Preanger Hotel al in 1929 tot nieuwbouw was gekomen. De eerste jaren van de grote crisis kon niet veel anders dan worden afgewacht, en, zoals we zagen, een voorzichtige poging terrein terug te winnen door gebruikmaking van Villa Isola in 1935. In 1937 zag de directie echter weer voldoende financiële ruimte, en werd een grootscheepse nieuwbouw aangekondigd: ‘Vrijdag 23 Juli a.s. ’s avonds half acht wordt in het Grand Hotel Homann te Bandoeng een expositie gehouden van de plannen, tekeningen en maquette van het te verbouwen hotel, hetwelk na voltooiing den naam zal dragen van “Savoy Homann Hotel”. De architecten, de heren Aalbers en De Waal, zullen persoonlijk een en ander toelichten.’[xvii]
Dat ‘Savoy’ had geen enkele andere oorzaak dan duur willen zijn. De naam was ontleend aan één van de meest prestigieuze hotels in de wereld, het Savoy Hotel in Londen. Het upgraden van de naam had een lange historie: van ‘Homann’, ‘Hotel Homann’ en ‘Grand Hotel Homann’ waren we nu dus aangekomen bij ‘Grand Hotel Savoy Homann’.
Voor de bouw van het hotel werd ingeschreven door verschillende bedrijven: Voor de betonbouw waren dit A.I.A., Brookman en Koopman, Lim A Goh en Bel, voor het staalskelet door Lindeteves Stokvis, Braat en De Unie. Het werk werd gegund aan de laagste inschrijvers, Bel en De Unie, voor f 151.000 respectievelijk f 109.000.[xviii]
Het nieuwe hotel in aanbouw
In maart 1938 schreef het blad Mooi Bandoeng:
‘De afgelopen maand zag voorts de geboorte van het nieuwe Savoy Homann Hotel, dat einde van dit jaar gereed zal zijn. Eerst had men enige weken nodig om een groot deel van Homann af te breken, in welken tijd grote stofwolken opstegen, telkens wanneer de lange rijen koelies een stuk van het dak, of een gedeelte van een gevel omver getrokken hadden. Daarna kwam een weekje van het opruimen van de bergen afbraak die overal over het terrein verspreid lagen. Toen alles met den grond gelijk gemaakt was en de afbraakmaterialen gesorteerd en opgestapeld of weggevoerd waren, kon men beginnen met de opbouw. Voorlopig was daar niet veel van te zien. Thans is men evenwel al weer zoveel opgeschoten dat de eerste jonge spruitjes van “Savoy” boven de grond komen. Savoy wordt opgetrokken op een puttenfundering. Deze putten, ruim 110 in getal zijn circa 5 meter diep. Zijn deze funderingen gereed, dan worden de putten onderling door betonnen balken, horizontaal op den grond liggende betonsloven, verbonden. Deze balken zullen binnenkort de muren van Savoy dragen. Een stukje antiek-Bandoeng is verdwenen om plaats te maken voor een der modernste hotels van het Verre Oosten, waarmede wij Bandoeng kunnen gelukwensen.’[xix]
En het Bataviaasch Nieuwsblad:
‘Zeer veel belangstellenden, onder wie de burgemeester van Bandoeng, hadden Maandagmorgen gevolg gegeven aan de uitnodiging om aanwezig te zijn bij de eerste steenlegging van het Savoy Homann Hotel te Bandoeng. De president-commissaris, de heer Fitz Verploegh, nodigde de gasten uit onder zijn leiding naar het bouwterrein te gaan. Aldaar werd eerst het woord gevoerd door den heer F.J.A. van Es, directeur van Grand Hotel Homann, die erop wees, dat. wanneer het hotel was afgebouwd, Bandoeng dan de twee mooiste hotels van Java zou bezitten. Dan sprak de burgemeester, de heer N. Beets, die zijn hartelijke gelukwensen aanbood, waarna nog de architect, de heer Aalbers, het woord voerde. Vervolgens werd de oorkonde ingemetseld, waarna een zoontje van de heer Van Es de eerste steenlegging verrichtte. Daarna werden verversingen aangeboden.’[xx]
Uiteindelijk was het dan zo ver. Op 24 februari 1939 werd het nieuwe hotel geopend: ‘Vrijdagavond had te Bandoeng, in tegenwoordigheid van een groot aantal autoriteiten en andere genodigden, de opening plaats van het voltooide gebouw van het Savoy-Homann-hotel. Vele redevoeringen werden gehouden, o. a. door oud-gouverneur Jaspers, voorzitter van het bestuur van Savoy-Homann, en burgemeester Beets. Na het officiële gedeelte van de avond bleef men nog lang gezellig bijeen.’[xxi]
Het Savoy Homann Hotel [Cas Oorthuys, 1947]
De volgende jaren zullen ongetwijfeld afbreuk hebben gedaan aan al die pracht en praal.
Tijdens de Japanse periode werd het hotel gebruikt voor het onderdak van Japanse militairen. Op 18 september 1945 landde de eerste vertegenwoordiging van de RAPWI in Bandoeng, bestaande uit een Nederlandse delegatie o.l.v. kapitein J.W. van der Valk, en een Britse delegatie o.l.v. kapitein H.A.L. Gray. Het aantal displaced persons in Bandoeng werd op 22 duizend geschat. Meteen werden maatregelen getroffen betreffende het eerstnodige: inrichting van ziekenhuizen en rustoorden. Voor de eerste categorie werden het Militair Ziekenhuis in Tjimahi en het Juliana Ziekenhuis in Bandoeng aangewezen, en als rustoord Hotel Homann. Het Preanger Hotel werd hoofdkwartier van de RAPWI, het Denis gebouw werd afgestaan aan het Rode Kruis.
In november 1945 bezocht C. Schouten van de Nederlandse delegatie van de RAPWI vanuit Batavia Bandoeng:
‘Ons eerste bezoek gold het Savoy Homann Hotel, hetwelk tot rusthuis voor vrouwen is ingericht en onder leiding staat van dr. K.P. van Daalen. Op 27 september kon een aanvang gemaakt worden met de opname van de eerste patiënten. Thans bedraagt het aantal opgenomenen 247, waaronder 50 kinderen beneden 12 jaar. Bij de aankomst van een transport van elders is meestal een arts of een zuster aanwezig om de daartoe in aanmerking komende patiënten dadelijk naar het rusthuis te kunnen begeleiden. Vele patiënten lijden nog aan voedingsstoornissen. De Japanse intendance verschaft de bulkartikelen, de RAPWI zorgt voor al het andere. De kamers worden door verscheidenen personen, tot zes toe, bewoond. Dat ook hier, evenals overal, volte heerst, valt daardoor niet te ontkennen. Voor het bezighouden van de kinderen is een aparte afdeling aanwezig, waardoor de moeders de nodige rust kunnen genieten of zich, voor zover onder de heersende omstandigheden mogelijk, buiten het rusthuis begeven.’
De laatste week van november verslechterde de situatie aanzienlijk. Op 25 november 1945 werden het Preanger Hotel en het Savoy Homann Hotel door Indonesische schutters onder vuur genomen, ‘doch de Gurkha’s wisten die wijk niettemin te behouden.’
De volgende dagen werd geheel Zuid-Bandoeng geëvacueerd, waaronder de bewoners van ‘Homann’: ‘De evacuatie van rusthuis Hotel Homann kon, dankzij de schitterende organisatie, niettegenstaande de belemmering door geweer- en mitrailleurvuur, in vier uren worden voltooid.’[xxii]
Het nieuwe hotel, ca. 1950
In Indonesische handen
Vanaf hier mogen we misschien terugkeren naar de weergave van de geschiedenis zoals vermeld op de website van het hotel zélf. In 1946 kwam het pand weer in bezit van de vorige directeur, de heer F.J.A. van Es. Na zijn overlijden in 1952 besloot zijn weduwe terug te keren naar Nederland. De aandelen kwamen nu in handen van de heer R.H.M. Saddak.
In 1955 werd in Bandoeng een conferentie belegd van vertegenwoordigers van niet-gebonden landen uit Afrika en Azië. Voor deze twee maanden durende conferentie werden alle grote en ook een aantal kleinere hotels gerequireerd: ‘De hotels moeten op vooroorlogs peil worden gebracht. De warmwaterinstallaties van Preanger en Homann, die door de Japanners gedeeltelijk werden vernield, moeten hersteld en weer in gebruik gesteld worden. Alles wordt geverfd, de stoffering vernieuwd, meubelen en bedden moeten aan de hoogste eisen voldoen.’[xxiii]
Voor de gelegenheid werd de Grote Postweg omgedoopt in ‘Djalan Asia-Afrika’ en de tegenover Homann gevestigde sociëteit Concordia in ‘Merdeka’.[xxiv]
In 1987 werd het hotel verkocht aan Mr. H.E.K. Ruchiyat, directeur van de PT Panghegar Group. Meerder verbouwingen vonden plaats, en aan de achterzijde van het hotel werd een zwembad aangelegd. De gevel aan de straatzijde werd grotendeels ontzien. Na de renovatie werd het hotel, nu met 153 kamers, heropend onder de naam “Savoy Homann Panghegar Heritage Hotel”.
Vanaf 2000 is het gebouw in handen van de Bidakara Group, en staat sindsdien bekend onder de naam ‘Hotel Bidakara Grand Savoy Homann’.
Aldus eindigt de geschiedenis van het Homann Hotel: sinds de eerste opening, 136 jaar geleden, en met uitzondering van enkele oorlogsjaren, een constante zoektocht naar serviceverlening aan zijn gasten. En hoe het hotel tegenwoordig wordt ervaren? Met een 8,2 op Booking krijgt het een zeer positieve beoordeling.[xxv] Als nadelen worden genoemd het drukke verkeer aan de straatzijde en het feit dat de bar geen alcoholhoudende dranken meer schenkt. Misschien dat het management dáár nog iets aan kan doen?
Noten
[i] https://www.savoyhomannbandung.com/profile, zoals gezien op 2 maart 2021. [ii] De Locomotief, 26 februari 1874. [iii] Bataviaasch Handelsblad, 1 november 1884. [iv] Bataviaasch Handelsblad, 25 september 1886. [v] Bataviaasch Nieuwsblad, 22 november 1887. [vi] Java Bode, 18 juni 1889. [vii] Bataviaasch Nieuwsblad, 10 juli 1889. [viii] Gids voor Indië, 1938. [ix] Java Bode, 4 mei 1896. [x] Preanger Bode, 29 maart 1897. [xi] Preanger Bode, 26 maart 1917. [xii] De Locomotief, 10 juni 1908. [xiii] Preanger Bode, 12 juli 1909. [xiv] Preanger Bode, 26 maart 1917. [xv] Bataviaasch Nieuwsblad, 14 augustus 1936. [xvi] De Koerier, 12 december 1935. [xvii] De Indische Courant, 19 juli 1937. [xviii] Bataviaasch Nieuwsblad, 5 januari 1938; Soerabaijaasch Handelsblad, 5 januari 1938. [xix] Mooi bandoeng, mei 1938. [xx] Bataviaasch Nieuwsblad, 29 maart 1938. [xxi] Het Nieuws van de Dag voor Nederlandsch-Indië, 27 februari 1939. [xxii] C. Schouten, RAPWI, geschiedundig overzicht. Z.p., z.j. [xxiii] Het Vaderland, 24 januari 1955. [xxiv] Algemeen Handelsblad, 16 april 1955. [xxv] http://www.booking.com, zoals gezien op 2 maart 2021.