In augustus 1861, ruim een jaar na het verschijnen van zijn Max Havelaar, ligt in de Amsterdamse boekhandels een tweede boek van Multatuli, de Minnebrieven. Ook hierin weerklinkt een aanklacht tegen de Nederlandse politiek jegens Indië: ‘Sedert enige jaren bemoeien zich velen met Indië. Die “velen” kunnen onderscheiden worden in twee hoofdsoorten, de behouders en de liberalen. Behouders zyn de personen die gaarne zoveel mogelyk voordeel trekken uit Indië; en liberaal noemt men de zodanigen die gaarne uit Indië voordeel trekken, zo véél mogelyk.’
Multatuli stelt daarop een derde partij voor, ‘een party, die eenvoudig de mening voorstaat, dat men den Javaan niet moet mishandelen.’ Daarna vangt Max’ kiezerscampagne aan…
“De Javasche karbouw”, door D.W. Schiff
Door Multatuli
Ik laat nu in het midden, of gy de waarheid weten wilt, maar ik verkies u die waarheid te zeggen. (….)
Ziehier:
Lijst der in de maand Februari 1856 aan de bevolking van één district afgenomen buffels,
toen Max Havelaar adsistent-resident was van de afdeling Lebak,
en terwyl de heer Duymaer van Twist, onder de regering van Willem den Derde, namens de Nederlandse natie de zogenaamde Neêrlands-Indische bezittingen bestuurde.
Naam van den bestolene/desa/getal der gestolen buffels:
Kassib Kadoe Gawir Een buffel
Manggia Tjibongbong Een buffel
Oessoep id. Een buffel
Mayasih id. Een buffel
Radaya id. Een buffel
Hadji Sadik id. Een buffel
Sapioedin id. Een buffel
Moersid Waloekoe Twee buffels
Sadjiah Sanggir Een buffel
Ridjal Tjimontjong Twee buffels
Kalar Badoer Twee buffels
Mamak Tjipoeroet Een buffel
Kaliam Kadoe Leboe Een buffel
Asmil Kadoe Gawir Een buffel
Rangga Kadoe Damas Een buffel
Marni Tjisangsang Een buffel
Sariada id. Een buffel
Djepo Tjidadap Een buffel
Djaya Tjioeroeh Een buffel
Bayi Lebak Tjitra Twee buffels
Asmil id. Een buffel
Mayinten Tjikatampe Een buffel
Ayim Tjilegong Een buffel
Moetassi Tjigingang Een buffel
Mandaya Kadoe Lamboe Een buffel
Arday id. Een buffel
Ardjiman Laribongoer Een buffel
Arpan Tjikario Een buffel
Abin Tjimerak Een buffel
Dakir Tjiorogdalong Een buffel
Moektar Sereweh Een buffel
Assih id. Een buffel
Is ´t genoeg, Kiezers?
Ziet ge wel, hoe verkeerd gy deedt, dien Multatuli te benoemen tot schryver, daar de gehele imposante eentonigheid der Saïdjah-vetelling niets is dan een plagiaat, een kopie van de treurige werkelykheid!
Eén buffel!… Eén buffel!…
Eén buffel!… Ja… maar in ´t geheel: zes-en-dertig buffels! ´t Is zovéél niet, meent ge?…
Eilieve: in één maand! Is ´t niet genoeg, Kiezers?
Zes-en-dertig buffels in één maand!…´t Is zovéél niet, meent ge?…
Eilieve andermaal: in één distrikt… Is ´t niet genoeg, Kiezers?
Zes-en-dertig buffels in één maand, in één distrikt! ´t Is zovéél niet, meent ge?…
Eilieve, nog eens: Lebak heft vyf distrikten…. Vermenigvuldigt, zeg ik u!
Vyfmaal zes-en-dertig is honderd-en-tachtig! Is ´t genoeg, Kiezers?
Honderd-tachtig buffels, afgenomen aan de bevolking van de afdeling Lebak, in één maand tyds! t Is zovéél niet, meent ge?…
Eilieve, tot vervelens toe: er zyn twaalf maanden in een jaar… Vermenigvuldigt, zeg ik u!
Twaalf maal honderd-tachtig maakt ruim tweeduizend! Is ´t genoeg, Kiezers?
Ruim tweeduizend buffels, afgenomen aan de bevolking van de afdeling Lebak, in één jaar! ´t Is zovéél niet, meent ge?…
Eilieve, byna voor het laatst: De reidentie Bantam heft vyf afdelingen…. Vermenigvuldigt, zeg ik u!
Vijfmaal tweeduizend buffels, is tienduizend buffels! Is ´t genoeg, Kiezers?
Tienduizend buffels, afgenomen aan de bevolking der residentie Bantam! ´t Is zovéél niet, meent ge?…
Eilieve, voor ´t laatst: Java heeft, ik weet niet hoeveel, residentieën. ´t Verandert telkens. Neemt de verhouding der bevolking van Bantam, tot die van Java… Vermenigvuldigt, zeg ik u!
Vier-en-twintigmaal tienduizend buffels, maakt tweehonderdveertig-duizend buffels! Is ´t genoeg, Kiezers?
Tweehonderd-en-veertig-duizend buffels, in één jaar afgenomen van de Javase bevolking! ´t Is zovéél niet, meent ge?…
Eilieve, voor ´t allerlaatst: Java is maar een klein deel van Insulinde – ´t is moeilyk met juistheid te zeggen hoe klein – maar de Javase bevolking staat in verhouding tot die van Insulinde, als omtrent één tot drie. Daar echter de welvaart elders geringer is, en er in de andere gedeelten van uw bezittingen – noemt ge ´t zo niet? – niet zóveel als op Java gestolen worden kán, stel ik u vóór ditmaal maar te vermenigvuldigen met twee… Vermenigvuldigt, zeg ik u!
Tweemaal tweehonderdveertig-duizend buffels, maakt vierhonderd-tachtig-duizend buffels! Is ´t genoeg, Kiezers?
Vierhonderd-tachtig-duizend buffels, in één jaar afgenomen aan de zogenaamd Nederlands-Indische bevolking! ´t Is zovéél niet, meent ge?…
Eilieve, voor de werkelyk laatste maal: zo´n Gouverneur-Generaal blyft daar in den regel vyf Jaren… Vermenigvuldigt, zeg ik u!
Vyfmaal vierhonderd-tachtig-duizend buffels, maakt byna twee-en-een-half miljoen buffels!
Twee-en-een-half miljoen buffels, in vyf jaar afgenomen aan de Indische bevolking, onder de regering van één Gouverneur-Generaal die zyn plicht niet doet! ´t Is zovéél niet, meent ge?…
Eilieve, nu waarlyk voor de allerlaatste maal: één buffel kost van vyftien tot dertig gulden. Stel twintig gulden…. Vermenigvuldigt, zeg ik u!
Twintigmaal twee-en-een-half miljoen, maakt vyftig miljoen.
Vyftig miljoen guldens geldswaarde aan buffels die aan de Indische bevolking werden afgenomen onder de regering van één Gouverneur-Generaal, die zyn plicht niet doet! ´t Is zovéél niet, meent ge?
Eilieve, end it nu waarachtig voor de allerlaatste maal: het afnemen van buffels aan de bevolking is het ergste niet! Herendienst, onbetaalde arbeid, onbetaalde levering van allerlei zaken, bedraagt in geldswaarde méér, véél meer, twintigmaal meer, o Kiezers…Vermenigvuldigt, zeg ik u!
Twintigmaal vyftig miljoen maakt duizend miljoen.
Is ´t genoeg Kiezers?
Duizend miljoen guldens geldswaarde, die aan de Indische bevolking wordt afgenomen, onder de regering van één Gouverneur-Generaal die zyn plicht niet doet.
IS DAT NU EINDELYK GENOEG, O KIEZERS VAN NEDERLAND?