De geschiedenis van het badcomplex Selecta in Poenten/Batoe, Oost-Java
Op 21 augustus 1933 meldde het Soerabaijasch Handelsblad de komst van een nieuw zwembad te Poenten, in de buurt van Batoe:
“Bevordering zwemsport. De omstandigheid, dat ter hoofdplaats Malang en in de omstreken reeds een tiental gelegenheden gevonden worden, waar men de zwemsport kan beoefenen, was den ondernemende heer De Ruijter de Wildt te Poenten geen beletsel, op zijn landgoed Selecta, ideaal gelegen op de Ardjoenohelling, een zweminrichting te projecteren; het bouwen hiervan is reeds in vollen gang. Het bassin zal voldoen aan de voorschriften van de Oost-Java Zwembond en de afmetingen ervan zijn 42 bij 15 M. Het bassin wordt dus groter dan het Gemeentelijk Zwembad te Malang. De zweminrichting is te midden der djeroektuinen gelegen en men heeft aan alle zijden een onbelemmerd vergezicht op de omringende bergen. Een flink restauratiebedrijf wordt op het terrein opgericht.”
Het zwembad Selecta
Het zwembad was dus een privé-initiatief van een planter, de heer F. de Ruyter de Wildt, die zijn heil wilde beproeven in het uitbaten van een toeristische attractie. In november 1933 vond de opening plaats in aanwezigheid van vele honderden bezoekers. Na de gebruikelijke toespraken werd een programma met zwemwedstrijden afgewerkt. “ Een lunch sloot dit gedeelte van de zwemdag af en de nijvere helpers en lieve helpsters van de heer De Ruijter de Wildt, die blijkbaar zijne ganse familie gemobiliseerd had, werkten als paarden om iedereen te voorzien van spijs en drank. Specialités de la maison waren wel nasi-goreng en… aardbeien met room! Wij zijn er zeker van, in dit oord de Soerabaiasche en Malangsche zwemmers nog vele malen te ontmoeten!”
Het bad met de bijbehorende bebouwing en groenvoorziening oogstte alom bewondering. In 1935 verscheen een uiterst lovende recensie in de Indische Courant:
“Selecta is overigens voor Indië wel iets bijzonders. Het ligt in een diepe terreinplooi, in een kom tussen de bergen, en alleen naar één zijde heeft men het uitzicht op het verwijderde Batoe, dat vooral ook ’s avonds mooi moet zijn met zijn vele lichtjes.
Op de toppen der lage heuvels rondom groeien dennen en het water in het bassin is groenachtig-blauw — smaragd noemt men dit misschien — en doet denken aan de Middellandse zee.
De gehele omgeving herinnert overigens aan dat deel der aarde. Een paar bomen in de gedaante van cypressen silhouetteren tegen de blauwe lucht. En het badhuis Selecta zelf zweemt in zijn architectuur naar de stijl der oude Romeinen. Platte daken, rechte kolommen, vierkant en wit, waaraan nog slechts de bloemen en de klimplanten ontbreken om de illusie van een Romeinse pergola te vervolmaken. Ook dat zal mettertijd nog komen.
Onberispelijk helder en schoon is alles hier; niets is groenbemost, niets is begroeid en aangekoekt van modderspatten en vegetatie, zoals overal in Indië gebruikelijk.
De tuin is een échte tuin en geen grintwoestijn, nóch een kaal geveegd kleivlak, waarop nooit iets zal willen groeien. Er is hier een Westerling aan ’t werk geweest, en hij heeft het oude met het nieuwe op gelukkige wijze gecombineerd.
Hekken, balustrades en lichtpalen heeft hij gemaakt van gaspijpen met ellebogen en T-stukken — de Ouden gebruikten daartoe kunstsmeedwerk — maar hij heeft het zodanig geplant te midden van zijn andere plastische materialen, dat het volkomen harmonieert.
De verf is fris; de kalk is wit; onberispelijk schoon is alles; en het zwembad, met zijn brede ommegang van lichtkleurige tegels, waarlangs zich aan drie zijden de kleedkamers rijen, is, vooral zoals het op dien doordeweekse morgen daar ledig voor ons lag in de zon, iets bijzonders, dat men niet alle dagen ziet in dit land.”
Aldus de krant. Misschien overbodig hier nog even te wijzen op de tekst dat hier de droom van ‘een Westerling’ was geschapen, gebruikmakend van de allerverhevenste Romeinse architectuur, in contrast met de groenbemoste en bemodderspatte bouwsels van de inlanders. Maar allez, mooi was het wél.
De openingswedstrijden in 1933
Diefstallen
Het complex was van het begin af aan succesvol, en al snel werden een hotel en bungalows toegevoegd. Het had echter ook te kampen met tegenslagen. In 1934 en 1935 kwam het bad regelmatig in het nieuws in verband met diefstallen. Zo schreef het Soerabaijasch Handelsblad: “Het Landgerecht. Zaterdag jl. zitting houdende te Batoe, nam daar in behandeling de diefstalzaak in het zwembad van Selecta en wel de op 23 Juni 1935 gepleegde onregelmatigheid door een Chinees jongmens genaamd T. H. L., oud 16 Jaar, geboren te Pakis nabij Malang en thans alhier woonachtig. Op hem was bij fouilleren bevonden een geldbeurs inhoudende ƒ 23,67 en dit bedrag was van diverse diefstallen afkomstig. (…) Beklaagde deed een relaas van de wijze, waarop hij bij zijn optreden te werk ging. Hij ging daartoe met een bal in het water spelen en gooide dan van het water uit de bal in een kleedhokje, waarvan de deur openstond. Dan ging hij snel de bal terughalen en fouilleerde dan in een oogwenk de zakken der kledingstukken, in het badhokje opgehangen. Teneinde minder in de gaten te lopen nam hij steeds een niet al te groot bedrag uit een portemonnee, zodat tekort aan het licht zou kunnen komen. Als getuige werd nog gehoord de eigenaar van Selecta, de heer F. de Ruyter de Wildt, waarna het vonnis viel. Wegens overtreding van art. 364 W. v. S. (lichte diefstal) werd, overeenkomstig den eis van den Fiscaal-griffier, beklaagde veroordeeld tot 1 maand gevangenisstraf.”
Dit was niet de enige zaak. In 1934 was bij Selecta een jeugdbende uit Malang (‘Europese jongelui van goeden huize’) actief, die uiteindelijk, in juli 1935, zou worden berecht tot gevangenisstraffen van drie tot vijf maanden. De Europese pers sprak schande van het gebeuren, maar wees tegelijkertijd op de verantwoordelijkheid van de ouders. Méér en beter toezicht zou de oplossing zijn.
Toelatingsbeleid
Voor wie was het bad eigenlijk bedoeld? Welke waarde moet worden gehecht aan de naamgeving?
Over het toelatingsbeleid lezen we het verslag van enkele bezoekers in de Indische Courant: “Reeds in den naam van dit zwembad ligt den wensen uitgedrukt ‘te selecteren’ Nu zou men hier gemakkelijk met enige ironie kunnen vaststellen, dat de directie daarin niet altijd op even gelukkige wijze is geslaagd! In een materialistische maatschappij als de onze selecteert men gewoonlijk op basis van de aardse middelen, die de personen ten dienste staan, en de directie van Selecta volgt dien regel door elk den toegang te weigeren, die niet in staat is twee kwartjes entree te betalen, alvorens haar etablissement te betreden. Waar wij, poor hikers, dodelijk vermoeid waren en snakten naar een stoel en een dronk, getroostten wij ons dit offer, ook al vonden wij, dat het slecht paste in deze beroerde tijden.”
Het lijkt erop dat De Ruyter de Wildt met de naamgeving geen ander doel voor ogen had dan het benadrukken van het unieke karakter van het bad. De naam ‘Selecta’ had hij gewoon overgenomen van zijn al lang bestaande bloemen en fruithandel.
Uit De Zwemkroniek van 1 april 1935: “Het blijft een ideaal zwemoord, het bad Selecta van de heer De Ruyter de Wildt en de vele honderden, die Zondag j.l. uit de Oosthoek naar Batoe zijn getrokken om getuigen te zijn van het jaarlijkse zwemfeest, zullen ook wel weer onder de bekoring zijn gekomen van deze wel bijzonder gelukkig getraceerde zwemgelegenheid. Het was er druk, overdruk zelfs, zonder hinderlijk te zijn, en het was er gezellig, en het was er inderdaad geselecteerd, zodat de naam van het bad alle eer werd aangedaan. Het is nog een hele klim van Batoe naar boven, en men kruipt soms met den wagen langs min of meer ongebaande bergpaden, waar, vooral als er wat regen is gevallen, oppassen de boodschap is. De Oost-Java Zwem Bond zwaaide er den scepter, dat betekent, dat het dik in orde was, wat de regeling van de wedstrijdnummers en de afwerking van het programma betreft. Ook de jury had men zorgvuldig geselecteerd en ook deze selectie bleek buitengewoon goed bij Selecta en het selecte publiek aan te passen.”
Het is duidelijk dat de pers volop gebruik maakte van de naamgeving van het bad, overigens zonder te refereren aan enige regelgeving ten aanzien van verschillende bevolkingsgroepen. Een mogelijk onderscheid naar landaarden lijkt in deze eerste jaren geen issue te zijn geweest. Nog los van het feit dat het zwemmen als sport als typisch Europees werd gezien en dus geen aantrekkingskracht uitoefende op de inheemse bevolking, was voor deze laatste de toegangsprijs een enorme barrière. Twee kwartjes in crisistijd was heel veel geld!
En toch, opeens, verscheen op 17 februari 1937 in de Indische Courant en Soerabaijasch Handelsblad het volgende bericht: “De Directie van Selecta ziet zich genoodzaakt, het zwembad, dat tot nu voor alle landaarden toegankelijk was, alleen op maandag en vrijdag open te stellen voor Vreemde Oosterlingen, doch ook op deze dagen niet, indien zij vallen op officiële feestdagen.”
Wat was er gebeurd? Hier tasten we in het duister. In de kranten werd geen melding gedaan van ongeregeldheden in verband met de samenstelling van het zwempubliek. Het aantal niet-Europeanen zal ook gering zijn geweest. Waren er toch klachten van de kant van de Europese zwemmers? Waren deze ingegeven door houding of handelen van niet-Europeanen, of was slechts sprake van vermeende onenigheden? Geen idee. Het bericht in genoemde kranten is ook niet helemaal duidelijk. Wordt onder ‘alle landaarden´ ook inheemsen gerekend? Of alleen Vreemde Oosterlingen (Chinezen, Arabieren)?
Het bericht geeft wél aan, dat tot dat moment sprake was geweest van een liberaal toelatingsbeleid. De entreeprijs was waarschijnlijk de enige echte drempel. Van een bord met een tekst als ‘inlanders en honden niet toegestaan’ zoals vermeld in sommige beschrijvingen van het vooroorlogse Indië, zal dan ook geen sprake zijn geweest. We weten overigens niet welke teksten zijn gebruikt bij de entree van het bad vanaf 1937. Het feit, dat Vreemde Oosterlingen twee dagen in de week welkom waren, duidt weliswaar op rassensegregatie (in de Verenigde Staten werd deze pas afgeschaft in 1964) maar niet op absolute onwil. De tekst ‘de directie ziet zich genoodzaakt’ legt de grond en zwaarte van de beslissing in zekere zin bij anderen, hetzij de Europese- hetzij de niet-Europese gebruikers van het bad.
Europese gebruikers
De afloop
De oorlog woedde ook in Poenten, en werd dus ook Selecta noodlottig. Tijdens de Japanse bezetting werd het badhotel Selecta door de Japanners tot een staatshotel ingericht, waar alleen hoge Japanse militaire en civiele autoriteiten voor herstel of dienstzaken, mochten logeren. Het zwembad werd echter bij het algemene vandalisme gespaard. De eigenaar van het complex, de heer De Ruyter de Wildt, overleed in Japanse gevangenschap in 1945.
Tijdens de eerste politionele actie in Juli 1947 werd het hotel geheel verwoest. Ook van de villa’s, die bij honderdtallen in de omgeving van Batoe en Poenten stonden, bleef weinig meer over.
Na de souvereiniteitsoverdracht werd het complex weer nieuw leven ingeblazen. Uit De Vrije Pers, van 10 februari 1950: “Naar wij vernemen, is de bevolking van Batoe en Toeloengredjo bezig het zwembad van het indertijd vernielde hotel Selecta te repareren. Blijkbaar wil men het zelf gaan exploiteren. De reparatiewerkzaamheden zullen vermoedelijk in April gereed zijn. Hoe het precies met de eigendomsrechten zit, is ons niet bekend.”
Dit eigendomsrecht was in februari 1950 misschien voor De Vrije Pers nog interessant, later werd er niet meer over gesproken. Het complex was nu in Indonesische handen.
Op 5 juli 1950 schreef de Nieuwe Courant: “Het zwembad werd zo goed als het enigszins mogelijk was, gerestaureerd en bedrijfsklaar gemaakt, waarbij een gewezen employé van het badhotel Selecta, die zo’n beetje de klappen van de zweep in het zwembadbedrijf kende, een belangrijk aandeel had in de werkzaamheden. Thans trekt Selecta weer een genoegzaam aantal bezoekers, hoofdzakelijk van Malang, waarbij het op zon- en andere vrije dagen het heel gezellig druk is.”
En zo is het gebleven. Ook thans is Selecta nog in gebruik, en, gelukkig, open voor alle landaarden.
x
x
Selecta in 1991
Selecta thans