Het afgelopen ‘ronde’ jaar werden zowel de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog als de Indonesische onafhankelijkheidsverklaring op bijzondere wijze herdacht. Deze omstandigheid, in combinatie met nieuwe ‘vondsten’ met betrekking tot de dekolonisatieperiode, leidde ertoe dat een veelheid van publicaties over Nederlands-Indië/Indonesië het licht zag.
Java Post maakte een keuze voor zijn lezers. Uitgaande van onze eigen criteria (leesbaarheid en kennisoverdracht, non-fictie) kozen we de volgende tien boeken:
Met betrekking tot de koloniale periode:
Jur van Goor, Jan Pieterszoon Coen [1587-1629]. Koopman-koning in Azië. Boom, Amsterdam, 2015.
Gouverneur-generaal van de Verenigde Oost Indische Compagnie, Jan Pieterszoon Coen, leeft in de nationale herinnering voort als de stichter van Batavia, nu Jakarta, en de grondlegger van Nederlands-Indië.
Hij werd altijd gememoreerd als de koloniale overheerser die op bloedige wijze de Banda-eilanden onderwierp om de winstgevende Nederlandse handel in specerijen veilig te stellen. Historicus Jur van Goor laat echter zien dat Jan Pieterszoon Coen in de context van zijn tijd in de eerste plaats was een groot koopman en manager was.
Uit deze eerste wetenschappelijke biografie van Jan Pieterszoon Coen rijst het beeld op van een geniale manager en een behendig politicus, die in de Tachtigjarige Oorlog tegen Spanje de basis legde voor de Verenigde Oost Indische Compagnie.
Zie tevens de recensie in de Java Post.
Reggie Baay, Daar werd wat gruwelijks verricht. Slavernij in Nederlands-Indië. Singel Uitgeverijen, Amsterdam, 2015.
‘2 Januari 1668: Francisco van Bengale, slaaf van onderkoopman Jan Grootstadt, verhangt zich.’ Deze Francisco was een van de velen die de dood verkozen boven een ondraaglijk slavenbestaan in Nederlands Oost-Indië. Van de beginjaren van de VOC tot aan het einde van de kolonie volgt Baay het spoor van de mensenhandel in de Nederlandse koloniën in de Oost. De koloniale slavernij nam er vele vormen aan: er waren huisslaven, kindslaven, seksslaven, ambachtsslaven, maar ook slaven op de plantages en perken. Slaven werden vernederd, gefolterd en vermoord. Honderdduizenden personen zijn in de Oost tot slaaf gemaakt. Reggie Baay schrijft de geschiedenis van de slavernij in Indië. Want het is een misverstand te denken dat de slavernij in de koloniën zich beperkte tot de West. En hoe komt het dat ons beeld van de mensenhandel zo vertekend is, alsof er geen echte slavernij bestond? Daar werd wat gruwelijks verricht is, hoe ongelofelijk dat ook lijkt, het eerste boek waarin de geschiedenis van de slavernij in ‘ons Indië’ in zijn geheel verteld wordt.
Zie tevens de recensie in de Java Post.
Harm Stevens, Gepeperd verleden. Indonesië en Nederland sinds 1600. Rijksmuseum/Uitgeverij Van Tilt, Nijmegen, 2015.
Dutch colonialism go to hell! schreeuwt een spandoek dat in 1960 door Indonesische demonstranten aan het hek van de Nederlandse ambassade in Jakarta wordt gehangen. De gedeelde geschiedenis van Nederland en Indonesië is bepaald door strijd en controverse. Gepeperd verleden. Indonesië en Nederland sinds 1600 gaat over dat lange gezamenlijke verleden. Grote thema’s als koloniale repressie, geweld, Indonesisch nationalisme, vrijheidsstreven en dekolonisatie worden verbeeld in geschiedenissen van voorwerpen in het Rijksmuseum. Aan de hand van een portret, een krijgsvlag, een ambtskostuum of een dajakschild toont Harm Stevens het steeds verschuivende perspectief op het verleden en laat hij zien hoe de beelden ervan door onze voorouders zijn gemanipuleerd. Door goed te kijken krijgen de kleine dingen grote betekenis. Want staat het er echt, op die aquarel van een Nederlandse schilder: ‘afgekapte hoofden van muitelingen’?
Vilan van de Loo, Pa. Johannes ‘Pa’ van der Steur (1865-1945): zijn leven, zijn werk en zijn Steurtjes. Stichting Tong Tong, Den Haag, 2015.
Johannes ‘Pa’ van der Steur: (1865-1945): zijn leven, zijn werk en zijn Steurtjes Ooit genoot Pa van der Steur roem, eer en aanzien, zowel van het koninklijk huis als van de gewone man en vrouw. Zijn naam was vast verbonden met het tehuis “Oranje-Nassau” (Magelang, Java) waarin hij naar verluid zevenduizend kinderen opving. Eenuitzonderlijk figuur, die bij leven al uitgroeide tot een legende.Maar wie wist nog wie de man zelf was? Dit boek vertelt de geschiedenis van Johannes van der Steur. Zijn jongensjaren in Haarlem, de invloed van de Zevende Dag Baptisten, zijn hartstochtelijke vechtlust die hij als Middernachtzendeling bezat, en de achtergrond van zijn vertrek naar Nederlands-Indië: het staat er allemaal in. En meer dan dat. Dankzij intensief archiefonderzoek bevat Pa een rijkdom aan onthullingen en verrassingen. Want hoe kwam hij eigenlijk aan die kinderen? Waarom hield hij zijn omvangrijke werk voor de militairen bewust op de achtergrond? En waar haalde hij het geld vandaan om alles te financieren? Pa is meer dan een biografie, het boek biedt ook een venster op Indië zoals dat eens bestaan heeft. Een koloniale maatschappij vol tegenstellingen, even complex als fascinerend.
Met betrekking tot de na-oorlogse periode:
Kester Freriks, Echo´s van Indië, De onafhankelijkheid van Indonesië in verhalen en herinneringen. Atheneum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 2015.
Batavia/Djakarta, 17 augustus 1945, ’s morgens tien uur. In de tuin van zijn huis spreekt Soekarno de Proklamasi uit, de onafhankelijkheidsverklaring van de Republik Indonesia. Er komt een eind aan het koloniale rijk van Insulinde. Aan een bamboestok wappert de rood-witte Indonesische vlag.
Dit jaar is het zeventig jaar geleden dat Indonesië zich losmaakte van Nederland. De Proklamasi heeft het leven van vele tienduizenden mensen voorgoed veranderd. Kester Freriks ging op zoek naar de verhalen van betrokkenen en ooggetuigen – ooggetuigen van verwarrende en angstige tijden. We lezen verhalen en herinneringen van Nederlandse kolonialen en Indische Nederlanders, Molukse KNIL-militairen, mensen van Chinese afkomst en kinderen van de derde en vierde generatie. Ook de vrijheidsstrijders van toen, de pemoeda’s, worden uitgebreid aan het woord gelaten.
In Echo’s van Indië ontmoeten geschiedenis en persoonlijk levenslot elkaar. De Proklamasi liet diepe sporen na bij de miljoenen die verbonden zijn met de voormalige kolonie. Soekarno’s woorden resoneren tot op de dag van vandaag.
Zie tevens de recensie in de Java Post.
Joop de Jong, De terugtocht. Nederland en de dekolonisatie van Indonesië. Boom, Amsterdam, 2015.
Een koppig Nederland kon tussen 1945 en 1950 geen afstand doen van zijn kolonie. Dat is, ook onder historici, nog altijd een brede overtuiging. Maar de conclusie van J.J.P. de Jong is grensverleggend. Hij neemt niet alleen afscheid van Indië, maar ook van vele mythes. De terugtocht is een fascinerend relaas van het zoeken naar een oplossing tegen een alles saboterende oppositie in, en dat aan beide kanten. Over alles heen lag daarbij de slagschaduw van de Indonesische Revolutie.
Zie tevens de recensie in de Java Post.
Gert Oostindie, Soldaat in Indonesië, 1945-1950. Getuigenissen van een oorlog aan de verkeerde kant van de geschiedenis. Prometheus, Amsterdam, 2015.
De oorlog in Indonesië roept een mensenleven later nog steeds heftige emoties op. Dat is niet vreemd. Nederland mobiliseerde indertijd 220.000 militairen voor een verloren strijd die achteraf ‘fout’ ging heten. In het publieke debat over onze grootste militaire operatie ooit gaat het vooral om Nederlandse oorlogsmisdaden. Veteranen hebben zich in deze debatten flink geroerd. Dat is logisch, zij waren er, zij beleefden de rauwe werkelijkheid, zij weten waarover ze het hebben. Dit boek is gebaseerd op hun brieven, dagboeken, gedenkboeken en memoires. Wat aan het licht komt over oorlogsmisdaden is vaak onthutsend. Maar het gaat ook om andere thema’s: de spanning tussen de Nederlandse missie en de weerbarstige realiteit ter plekke; begrip en onbegrip over Indonesiërs en de strijd voor onafhankelijkheid; frustraties over de militaire en politieke leiding; angst, wraak en schaamte; verveling en seks; ontheemding daar, en thuis; boosheid om verloren jaren en gebrek aan waardering. In Soldaat in Indonesië worden deze soldatenverhalen ingebed in de bredere context van de dekolonisatieoorlog en de verwerking ervan in Nederland.
Zie tevens de recensie in de Java Post.
Hylke Speerstra, Op klompen door de dessa. Oud-Indiëgangers vertellen. Atlas Contact, Amsterdam, 2015.
`Willem Twijnstra deed na Indië zo raar. “Hij moet een schop onder de kont hebben en dan aan het werk,” zeiden ze in de polder.’ […]
Op klompen door de dessa vertelt wat de oorlog betekende voor de mannen die het vuile werk moesten doen. Een enkeling, vooral uit het hogere kader, vindt nog altijd dat het goed is geweest. Maar de meeste jongens hebben hun trauma’s nooit verwerkt. Letterlijk op klompen banjerden ze door de dessa –ze hadden geen idee wat hun te wachten stond: guerrilla, executies, oorlog dus, terwijl ze die in Nederland net achter de rug hadden. De mannen zijn ver in de tachtig en willen nu eindelijk hun hele verhaal kwijt. In Hylke Speerstra hebben ze iemand getroffen die goed kan luisteren en meesterlijk kan vertellen.
Zie tevens de recensie in de Java Post.
Hilde Janssen, Enkele reis Indonesië. Vier Amsterdamse vrouwen in hun nieuwe vaderland. Nieuw-Amsterdam, Amsterdam, 2015.
Begin twintig waren ze, toen ze in 1946 vanuit Rotterdam samen met hun Indonesische echtgenoten naar hun nieuwe vaderland voeren. Tegen de stroom in, want ze vielen midden in de onafhankelijkheidsstrijd en schaarden zich aan de kant van de Republiek, ook in de roerige tijden die volgden. Ze zijn er altijd blijven wonen, vier Amsterdamse vrouwen met hun uitdijende Indonesische familie in de metropool die Jakarta nu is. Enkele reis Indonesië vertelt hun verhaal.
Zie tevens: http://www.enkelereisindonesie.nl/
Wat opvalt is dat over de Japanse periode geen nieuwe Nederlandstalige studies het licht zagen. Ter volledigheid noemen we hier een belangrijke Engelstalige uitgave:
Willem Remmelink (Ed.), The Invasion of the Dutch East Indies. Compiled by The War History Office of the National Defense College of Japan. Leiden University Press, Leiden, 2015.
Between 1966 and 1980, the War History Office of the National Defence College of Japan (now the Centre for Military History of the National Institute for Defence Studies) published the 102-volume Senshi Sōsho (War History Series). These volumes give a detailed account of the operations of the Imperial Japanese Army and the Imperial Japanese Navy during the Second World War.
Volume 3 of the series, The Invasion of the Dutch East Indies, describes in depth the campaign to gain control over the Indonesian archipelago – at that time the largest transoceanic landing operation in the military history of the world. The present book is the first complete and unabridged translation of a volume from the comprehensive Senshi Sōsho series. It enables military historians and the general public to see and study for the first time how the operation that put an end to Dutch colonial rule in Indonesia was planned and executed.
Zie tevens dit artikel in de Java Post.
x
Gearchiveerd onder:9. Java Post
