‘Eigen schuld’

Door Bert Immerzeel

Een jonge Japanse gevangene kijkt naar beneden. Hij is gewond aan zijn neus en voorhoofd. ‘Eigen schuld’, hoor ik sommige lezers al denken.

Japanse gevangene

x
We kijken hier naar een afbeelding van het Nationaal Archief. Een foto met een bijzonder verhaal. Als we uitzoomen krijgen we meer informatie. De man draagt een houten bord met daarop zijn naam  en de datum 1 augustus 1947. “Hè?”, denken we nu, “1947? Wat laat. De grootste Japanse oorlogsmisdadigers waren op dat moment al geëxecuteerd, en de rest was toch naar huis gezonden? Wie was deze Seisaku Kitamura?”  

Het bijschrift geeft ons het antwoord: “Een van de op Noord-Sumatra gevangen genomen Japanse soldaten dienst doend bij de TNI. – Seisaku Kitamura, gevangen genomen op 1 augustus 1947 in het Medangebied.”

Seisaku Kitamura

x
De juiste aantallen zijn niet bekend, maar mogelijk kozen enkele duizenden Japanners na augustus 1945 de kant van de Indonesiërs. Omdat ze vonden dat Azië voor de Aziaten was, of omdat ze niet naar huis durfden terug te keren.

Opeens realiseren we ons dat de man waarschijnlijk niet gewond is geraakt omdat hij over een steen struikelde. Aannemelijker is het dat de neus van de man werd gebroken door de vuist van een Nederlandse militair. Misschien wel een KNIL-er die jarenlang in krijgsgevangenschap had gezeten. Uit woede voor al het aangedane leed.

Eigen schuld? We weten het opeens niet meer zo zeker. Zonder bekend te zijn met wat de man heeft gedaan kunnen we hem niet veroordelen.

‘Rebel in Chains’

Enkele maanden na de opname van Kitamura publiceerde het Amerikaanse tijdschrift LIFE een foto van een jonge Indonesiër met een ketting om zijn nek. Onder de titel ‘Rebel in Chains’, meldt het onderschrift:

LIFE, 20 oktober 1947.

“Deze uitdagend kijkende jonge man is een soldaat van Laskar Rajat, het volksleger van de Indonesische Republiek dat de Nederlandse troepen twee jaar lang met tussenpozen heeft bevochten. Hij werd gevangen genomen in de Chinese wijk van Tegal en meteen aan de ketting gelegd. Een Nederlandse legerfotograaf zegt dat de man werd aangetroffen terwijl hij bezig was zijn voeten te wassen, besmeurd met het bloed van drie Chinese vrouwen die hij zojuist had vermoord.”

De redactie van LIFE moet hebben getwijfeld, getuige het vervolg van de tekst: “Of deze man een moordenaar is of een onafhankelijkheidsstrijder hangt af van welk verhaal men wenst te geloven. De Indonesiërs beweren dat de Nederlanders gruwelverhalen verspreiden om hun eigen handelen goed te praten. Inmiddels is een VN-delegatie in Indonesië gearriveerd om de waarheid te achterhalen.”

Ook hier hebben reden te twijfelen. De jongen mag dan ‘uitdagend’ kijken, dat maakt hem nog niet tot een moordenaar. Inmiddels weten we ook, dat voor de Nederlandse militairen een veronderstelling vaak voldoende was om te doden. Het lot van deze jongen is ons onbekend.

Brief van een lezeres

De laatste tijd wordt steeds meer gepubliceerd over het extreem geweld van de kant van de Nederlandse militairen. Voor sommigen is dit moeilijk te verteren. Onlangs schreef een lezeres mij:

“Waarom wordt de laatste tijd steeds aangehaald dat de Nederlandse militairen oorlogsmisdaden hebben begaan. Waarom wordt er niet bij verteld wat de Indonesiërs hebben gedaan, welke gruweldaden zíj begingen, en dat meestal tegen weerloze vrouwen en kinderen? Waarom vertelt niemand dat andere verhaal ?
Als de Nederlandse jongens er niet waren geweest, waren velen van ons alsnog omgekomen door het geweld. Ook dát moet eens verteld worden. Maar het is net of wij er niet meer toe doen. De regering stuurde misschien de militairen om de kolonie terug te winnen, maar wij zaten daar en door het ingrijpen van die Nederlandse militairen, samen met ons KNIL-leger, hebben wij het overleefd.”

Haar gevoelens zijn begrijpelijk. Haar eigen ervaringen, als kind, vertellen haar immers dat zij haar leven te danken had aan de Nederlanders. Haar waarheid kan niet worden weersproken.

Maar toch…

Als ieder van ons vasthoudt aan zijn eigen waarheid, komen we nooit tot een goed beeld van de geschiedenis waarin al die waarheden tezamen komen. Onszelf slechts beschouwen als slachtoffers, verhindert dat we accepteren ook daders te zijn geweest. Niet wie het eerste is begonnen of wie het meeste geweld heeft gebruikt doet ertoe, maar de vraag hoe het zo ver heeft kunnen komen.

x